TELLALİYE HARCI
GİRİŞ
Tellallık harcı bazı belediyeler için önemli bir gelir kaynağıdır. Bilindiği gibi harçlar, belirli bir hizmet karşılığı alınan kamu kaynaklarındandır. 5237 sayılı ilk Belediye Gelirleri Kanununda Tellallık Resmi adıyla yer alan bu yükümlülük, 2464 sayılı kanunda, harç olarak düzenlenmiştir.
I.- KONUSU
Belediye Gelirleri Kanununun 67 nci maddesinde tellallık harcının konusu;
� Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde belediyelere ait hal, balıkhane, mezat yerleri ve ilgilinin isteğine bağlı olarak belediye münadisi veya tellalı bulunduran sair yerlerde, gerçek veya tüzel kişiler tarafından her ne suretle olura olsun her çeşit menkul ve gayrimenkul mal ve mahsullerin satışı, Tellallık Harcına tabidir.� Şeklinde belirlenmiştir. Kanunda bazı kavramlara değinildiği için bunları açıklamakta yarar vardır.
Tellallık: Türk Ticaret Kanununa göre; bir satışın gerçekleştirilmesi veya bir sözleşmenin uygulanması konusunda aracılık yapma faaliyetidir.
Belediye Münadisi : Yüksek sesle bağırarak halka duyurmakla görevlendirilen belediye çalışanıdır.
Mezat Yerleri: Açık arttırma usulü ile satış yapılan yerlerdir.
Balıkhane : Su ürünlerinin belediyelerce kontrollerinin yapılıp toptan pazarlandığı yerlerdir.
Hal :Gıda maddelerinin, belediye denetimi altında çeşitli yöntemlerle pazarlandığı yerlerdir.
Tellallık harcının konusu; belediye ve mücavir alan sınırı içindeki yerlerde yapılan satışlardır.
Bu yerler Kanunun 67. maddesine göre anılan özelliklere sahip olmasa bile hal, balıkhane, mezat yerleridir. Ayrıca ilgilinin isteğine bağlı olarak belediye münadisi veya tellalı marifetiyle yapılan satışlar da bu Harcın kapsamına girmektedir.
Yasada sayılan yerler dışında veya belediye münadisi ve tellal bulundurmadan yapılan satışlardan Harç alınamaz. Nitekim Danıştay 9. Dairesi 19/03/1986 gün ve Esas 1984/2466, Karar: 1986/1071 sayılı kararında, 2464 sayılı Kanunun 67. Maddesinde sayılan yerlerde yapılmayan satış işlemlerinden tellallık harcı alınamayacağı sonucuna varılmıştır.
Harç bir hizmet karşılığı olarak alındığından ihalenin feshi nedeniyle satışın yapılmadığı hallerde tellaliye harcı alınamaz. (Danıştay 9. Dairesi l2/04/1989 gün ve E:1989/127, K:1989/1136 sayılı kararı),
Ancak ihalenin yapılmasıyla tahakkuk eden ve usulüne göre tahsil edilen Tellallık Harcının, ihalenin sonradan yargı kararıyla feshedilmesi gibi bir nedenle ve Vergi Usul Kanununun vergi hatalarının düzeltilmesi hükümlerine dayanılarak geri verilmesine olanak yoktur.
İhalenin fesat karıştırıldığı için feshinden tarafların uğradığı diğer zararlar gibi fuzulen ödendiği ileri sürülen Tellallık Harcının tazminen iadesi amacıyla adli yargı yerine başvurarak haklarını aramalıdırlar. (Danıştay Vergi Dava D.Gen.K. 17/01/1992 tarih ve E: 1991/55 ve K: 1992/97 sayılı kararı).
II MÜKELLEF
Belediye Gelirler Kanununun 68 inci maddesine göre;
�Tellallık Harcını mal ve mahsullerini satan gerçek veya tüzel kişiler ödemekle mükelleftirler.
Gerçek veya tüzel kişiler yapacakları satışları, satış yapmadan önce belediye veya mahallindeki belediye ilgililerine haber vermekle ödevlidirler. Haber verildiği takdirde harç yüzde 50 fazlasıyla tahsil olunur.� Yasanın düzenleniş biçiminden anlaşılacağı gibi tellallık harcının doğması için satış tamamlanmış olmalıdır. Harcın mükellefi de � mal ve mahsulleri satan gerçek ve tüzel kişilerdir.�
Kapalı zarf usulü ile yapılan satışlar tellallık harcına tabi değildir.
Nitekim Danıştay 9. Dairesinin 03/10/1989 gün ve Esas: 1989/1974 Karar: 1989/2629 sayılı kararında �Yükümlülüğün ihale yolu ile yüklendiği beton direk satış işlemi yukarıda anılan yasa maddesinde belirtilen mal ve mahsul satışı niteliğinde olmadığından...� yapılan tarhiyatta isabet görülmemiştir. Yine aynı dairenin 5237 sayılı Kanunun yürürlükte olduğu dönemde verdiği bir kararında �Teklif almak suretiyle yapılan satıştan Tellaliye resmi alınamayacağı� hükme bağlanmıştır. (20/01/1969 gün ve Esas: 1968/1173, Karar: 1969/336 sayılı karar ).
Yasada aranılan şartlara uygun olarak izale-i şuyu suretiyle yapılan gayrimenkul satışlarında; ihalenin paydaşlardan biri üzerinde kalması durumunda; bu paydaşın yalnız kendi hissesine düşen miktar kadar tellallık harcı ödemesi gerekir.
Danıştay 9. Dairesinde 06/11/1990 gün ve Esas:1989/435, karar: 1990/3378 sayılı Kararında bu husus vurgulanmıştır.
Satışlar kamu kuruluşlarınca yapıldığında mükellef olurlar. Eğer şartnamelerinde özel bir hüküm koyarlarsa satışı alıcıya yansıtabilirler.
Harcın konusu mal satışları olduğu için, hizmetler ve yapım işleri, tellallık harcının konusu olmazlar. Bu nedenle, Devlet İhale Kanununa göre; mal ve mahsul niteliğinde olmayan inşaat onarım, nakliye gibi hizmetler için yapılacak ihaleler harcın kapsamı dışındadır. Maliye Bakanlığının 15/01/1981 tarih ve GEL.B.ELG.11.2630005/374 sayılı yazısında bu husus açıklanmıştır.
Toptancı hallerinde yapılan satışlardan ayrıca tellallık harcı alınmamalıdır. Maliye Bakanlığının görüşü üzerine yayınlanan İçişleri Bakanlığının 25/11/1981 gün ve 522.407.174(81)13432 sayılı Genelgesinde; toptancı hallerinde kendi özel mevzuatına göre resim alındığından bu harcın alınamayacağı açıklanmıştır.
Tellallık harcının nispeti 2464 sayılı Kanununun 70 inci maddesi uyarınca % 2 dir. 100.TL. aşan şartlarda aşan kısım için uygulanacak nispet % 1�dir.
Tellallık harcı, belediyelerce görevlendirilecek yetkililer tarafından makbuz karşılığında tahsil olunur.
(Bilgi) Tellaliye Harcı Nedir?
